وتەی من قەت نەبوو بەجوانیی دەرچێ
گڵێنەم هەر لە ناو کڵدایە دەشکێ
ئەوەندەم داخ لە دڵدایە، وتارم،
لە دڵ تا دێتە سەرزارم، دەسووتێ.
هێدی
گوڵانه‌ی قاڵقاڵی
وێبلاگی قوتابخانه‌ی ناوه‌ندیی گوڵانهگوڵانهی قاڵقاڵی
وێبلاگی قوتابخانه‌ی ناوه‌ندیی گوڵانهکارگاه ضمن خدمت 24 ساعته‌ی دانش افزایی "ادبیات کردی" برای دبیران ادبیات متوسطه‌ی اول و دوم
کارگاه ضمن خدمت 24 ساعته‌ی دانش افزایی "ادبیات کردی" برای دبیران ادبیات متوسطه‌ی اول و دوم
برای دیدن عکس با وضوح بیشتر آنرا در سیستم خود ذخیره کنید
کتاب " زبان و ادبیات کردی" در مدارس راهنمایی دیواندره در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم به شیوه‌ی رسمی تدریس می‌شود
کتێبی "زمان و وێژەی کوردی" لە قوتابخانەکانی ناوەندیی دیواندەرە لە پۆلەکانی حەوتەم، هەشتەم و نۆیەم بە فەرمی دەوترێتەوە
( کتاب " زبان و ادبیات کردی" در مدارس راهنمایی دیواندره در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم به شیوه‌ی رسمی تدریس می‌شود)
به‌شێک له پێشەکیی کتێبەکە
زۆر له‌مێژ بوو که‌ڵکه‌ڵه و بیرۆکه‌ی داڕشتنی گه‌ڵاڵه‌ی کتێبێکی ڕێکوپێکی وانه‌ی کوردی بۆ قوتابییان له مێشک و زه‌ینماندا ئۆقره‌ی لێ بڕیبووین. ئه‌م مه‌راقه له‌دڵماندا بوبووه گرێ‌کوێره‌یه‌ک. هەردەم به‌تاسه و ئاواتی ئه‌وه‌وه بووین و خۆزگه‌مان ده‌خواست بریا منداڵانی هه‌ژاری کورد له‌پاڵ کتێبی ئه‌ده‌بییاتی فارسییه‌که‌یاندا لانیکه‌م نامیلکه‌یه‌کیش هه‌بوایه، که بیانتوانیبایه له‌گه‌ڵ گۆشه‌یه‌ک له‌ده‌ریای بێ‌بنی زمانی کوردی و ئاسمانی پڕئه‌ستێره‌ی ئه‌ده‌بی کوردییشدا ئاشنا بایه‌ن. بۆیه هه‌ر له ساڵانی ده‌سپێکی مامۆستایه‌تیمانه‌وه به ئه‌رکی سه‌رشانی خۆمان ده‌زانی قوتابییه‌کانمان ببه‌ینه نێو گوڵجاڕی ئەدەب و زمانی کوردییه‌وه.
له ڕه‌شه‌مه‌ی ساڵی 1393ی هه‌تاویدا جه دمای بیستنی چاپ بوونی کتێبی "وانه‌ی کوردی" له لایه‌ن دایره‌ی په‌روه‌رده‌ی سه‌قز و به هاوکاری لیژنەی ئه‌ده‌بییاتی قۆناغی ناوه‌ندیی و قوتابخانه‌ی سه‌لاحه‌ددینی ئه‌ییووبی ئه‌و شاره‌وه به شێوه‌یه‌کی فه‌رمی؛ گه‌زگه‌ز باڵامان کرد و گه‌شاینه‌وه و دڵ و چه‌مانمان ڕوون بووه‌وه. ئۆخژنێکمان به دڵدا هات، چونکه به ڕاستی ئه‌م هه‌واڵه بۆ مە گه‌یشتن به بستووی به‌شێکی هه‌ره بچووک له ئاواته له مێژینه‌که‌مان بوو. پاش مانگێک، له جڤاتی مامۆستایانی وانه‌ی فارسی قۆناغی ناوه‌ندیی دیوانده‌ره، گه‌ڵاڵه‌ی نووسینی وه‌ها کتێبێکمان هێنا ئاراوه، که پێشوازییه‌کی باشی لەلایەن هاوکارانەوە لێکرا.
ئەم کتێبەی لەبەر دەستتان دایە شەش وانەی هەڵبژێردراوه کە بە مەبەستی پڕ کردنەوەی وانە ئازادەکانی کتێبە فارسییەکانی ئەم قۆناغە ئامادە کراوە.
جا له‌مه‌ڕ کتێبه‌کەوه؛ کتێبەکە له 126 لاپه‌ڕه و لە دوو بەش پێکهاتووە: بەشی ڕێنووس و بەشی وێژە. نێواخنی ده‌قه سه‌ره‌کییه‌کانی بەشی وێژە، بریتیه له هه‌ڵبه‌ست و په‌خشان و ڕازه ئه‌ده‌بییه‌کان. بە چاکمان زانی بەشی ڕێنووس لە نامیلکەیەکی جیاوازدا کە بەشی سەرەتای ئەم کتێبەیە جیا کەینەوە؛ کە دەبێ مامۆستایان سەرەتا ئەو نامیلکەیە(بەشی ڕێنووس) کە چەند وانەیەکی ڕێنووسی لەخۆ گرتووە بە قوتابییان بڵێنەوە و پاشان بێنە سەر گوتنەوەی وانەکانی بەشی دووەمی ئەم کتێبە(بەشی وێژە). له ته‌نیشت ئه‌م چه‌ند بابه‌ته‌دا پرسیار و ڕاهێنان و خۆتاقیکردنەوەکان بۆ باش تێگه‌یشتنی فێرخوازان له ده‌قه سه‌ره‌کییه‌کان به‌نرخ و کارێکی گونجاوه، که پێویسته مامۆستایانی ده‌لال لەپاڵ گرنگی‌دان بە بەشەکانی دیکە زۆر بایه‌خ و گرنگیی به پرسیار و ڕاهێنانه‌کانیش بده‌ن و خێرا به سه‌ریاندا ڕانه‌بوورن و قوتابییان بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی تۆژینه‌وه‌کانی نێو پرسیاره‌کان به‌تایبه‌ت په‌یام و ئامانجه به‌رزه مرۆڤی و ئه‌خلاقییه‌کانی نێو ده‌قه‌کان به شێوه‌یه‌کی مه‌یدانی هان بدرێن. مامۆستاکه ده‌توانێ له به‌رسڤ دانه‌وه‌ی هه‌ندێکیاندا ڕێنوێن و ئاریکاری قوتابییان بێت.
هه‌روه‌ها جه دلێ هه‌ر وانه‌یه‌کدا ئاوڕێکمان له به‌شێکی ئه‌ده‌بی زاره‌کیش داوه‌ته‌وه و به هێنانی چه‌ند په‌ندی پێشینیان و مه‌ته‌ڵی کوردی ئه‌و که‌لێنه‌مان پڕ کردۆته‌وه، و کتێبه‌که‌مان خه‌مڵاندووه، چونکه ده‌زانین ئه‌ده‌بی فۆلکلۆر سه‌رچاوه‌ی ئه‌ده‌بی نووسراوه و ئه‌ده‌بی کوردییش له‌م بواره‌دا زۆر به‌پێز و ده‌وڵه‌مه‌نده.
پێویسته بێژین شرۆڤه و شه‌رحی به‌شی ڕێنووس و ڕازه ئه‌ده‌بییه‌کان به زمانی فارسییه، چونکه قوتابیان هه‌ر له قۆناغی سه‌ره‌تایی خوێندنه‌وه به فارسی خوێندوویانه و به فارسی گۆش کراون! بۆیه پێمان وایه به هۆی زانستی و ته‌کنیکی بوونی ئه‌م سێ به‌شه‌وه شرۆڤه‌یان به زمانی فارسی له باشتر فامکردنیان له ڕێنووس و ڕازه ئه‌ده‌بییه‌کان یارمه‌تییان ده‌دات. به‌ڵام بۆ ڕاهێنان له خوێندنه‌وه‌ی ڕەوان و پاراوی کوردیدا، شێعر و په‌خشانه‌کان بەسوود و یارمه‌تیده‌رن.
هه‌وڵ دراوه زمان و ڕێنووسی ده‌قه‌کانیش به‌پێی یاسای په‌سه‌ند کراوی ئاکادێمیای زمانی کوردی و به ڕێنووس و زمانی یه‌کگرتوو و پێوه‌ر بن. زۆر تکایە، سه‌یدایانی ده‌لال سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که ده‌بێ تا ڕاده‌یه‌ک شاره‌زای ڕێنووس و زمان و ئه‌ده‌بی کوردی بن و ئاگاداری خوێندنه‌وه و بێژه کردنی بێ‌هه‌ڵه و گرێ‌وگۆڵی ده‌قی وانه‌کان بن و جه‌ختی له‌سه‌ر بکه‌نەوە و قوتابییانیش ئاگاداری خوێندنه‌وه‌ی دروستی ده‌قه‌کان بکه‌ن، ده‌بێ به وه‌ها شێوازێکی دڵاوا و شیرین و گه‌رم‌وگوڕیشه‌وه نێواخنی وانه‌کان به قوتابییان بڵێنه‌وه که دوایی له دڵیاندا ببێته هۆی دروستبوونی هه‌ستی نیشتمانپه‌روه‌ریی و هۆگریی و چاندنی چرۆی خۆشه‌ویستیی له‌به‌ر‌انبه‌ر زمان و ئه‌ده‌ب و چاندی نه‌ته‌وه‌که‌ماندا.
چونکە ئێمە وەکوو مامۆستایەک دەبێ بڕوایەکی پتەومان بەمە بێت کە خوێندنگە دەبێ هەوڵ بدات: هەموو فێرخوازێک ئاوات و ئارەزووی فێربوونی لەلا گەشە بکات و فێری بکات کە زمانەکەی لا زەنگین و ڕەنگین بێت و نرخی زمانەکەی خۆی لەنێو زماناندا بزانێت.
تکامان له ئازیزانی مامۆستا ئه‌وه‌یه که گرنگییه‌کی زۆر به به‌شی ڕێنووس بده‌ن و له‌سه‌ر وانە ڕێنوسییەکان تۆزێ زیاتر بوه‌ستن و دڵسۆزانە خۆیان ماندوو بکەن و له‌سه‌رخۆ و بە ڕاهێنانی زیاتر یه‌که‌یه‌که قوتابییان له‌گه‌ڵ نووسین و بێژه‌کردنی پیته کوردییه‌کاندا ڕابێنن.
ئێمە دڵنیاین پاش لانیکه‌م یەک دوو مانگێک فێرخواز له خوێندنه‌وه‌و نووسینی کوردیدا هیچ گرفتێکی نامێنێ و به‌جوانی ده‌قه ساکاره‌کانی کتێبه‌که چ په‌خشانه‌کان و چ شێعره‌کان ده‌خوێنێته‌وه و فامیان ده‌کات. به‌ڵام دیسان بۆ مه‌شق و ڕاهێنانێکی زیاتر، به چاودێریی مامۆستاکه، قوتابی ده‌توانێ به دووباره نووسینه‌وه‌ی بێ‌هه‌ڵه له ڕووی ده‌قه‌کان به‌تایبه‌ت په‌خشانه‌کان خۆی به‌هێزتر بکات.
جا هێڤیدارین ئه‌م په‌ڕتووکه که به دوور له هه‌ر جۆره ده‌مارگرژی و ناوچه‌گه‌رییه‌ک ئاماده کراوه و به‌رهه‌می هوونی دڵ و چقاس هه‌وڵ و ته‌قه‌لای بێوچانی ساڵه‌هایه، ببێته ڕۆچنه‌یه‌ک بۆ داهاتوو و ئاشنا بوونی خۆرت و زاڕۆیانی کورد له‌گه‌ڵ به‌شێک له خه‌رمانی به‌رینی زمان و ئه‌ده‌به‌که‌یان، ئه‌مه وه‌کوو کورد گوته‌نی: "دیاری شوان ئاڵه‌کۆکه" ئێمەش به قه‌ده‌ر توانای خۆمان له بێستانی زمان و وێژه‌ی کوردیمان ڕنیوه و به شێوه‌ی چه‌ند وانه‌یه‌ک خستوومانە‌ته نێو دووتوێی ئه‌م کتێبه‌وه.
بێگومان ده‌زانین ئه‌م کاره بێ‌که‌م‌وکووڕی نییه، هێڤیدارین سه‌یدایان و کوردیزانانی شاره‌زا نه‌ک به تێخی بوغز، به‌ڵکوو به خامه‌ی ڕه‌نگین و خشڵی سه‌رنج و پێشنیاره‌کانی خۆیان بیڕازێتنه‌وه و هه‌ڵه‌کانمان بۆ باشتر کردنی له داهاتوودا بۆ راست که‌نه‌وه و که‌لێنه‌کانمان بۆ پڕ که‌نه‌وه.
ده‌ست و چاوی هه‌موو ئه‌و ئازیز و مامۆستایانه ماچ ده‌که‌ین که هاندەر و خه‌مخۆری زمان و ئه‌ده‌ب و چاندی گه‌له‌که‌یانن و خۆیان لەبەرانبەر نیشتمان و زمان و ئەدەبی کوردیدا بە بەرپرس دەزانن. هیوادارین له زووترین کاتدا بتوانین له سێ‌دییه‌کی ده‌نگییدا و به شێوه‌ی MP3 هه‌موو شێعر و په‌خشانه‌کانی کتێبه‌که، بۆ ئاسانکاریی زیاتری فێرخوازان تۆمار و بڵاو بکه‌ینه‌وه. جا با پێکه‌وه بڵێین:
دڵێکمان پێ بده ده‌ریای ئه‌وین بێ به‌رین بێ، بێ‌به‌رین بێ، ئاگرین بێ
دڵێ بێ، خوێن نه‌بێ، دڵ بێ له سینه دڵێ بێ‌ژه‌نگ و گه‌رد و بوغز و کینه
له‌تیف سوڵتانی، ڕەشید کەریمی
Rashid.divan1347@gmail.com
ڕیبەندانی2715ی کوردی
(1394ی هه‌تاوی)(2015ی زایینی)
فرهنگ فارسی - کردی ( جلد اول ) - آ تا ث
فرهنگ فارسی - کردی ( جلد اول ) - آ تا ث
نویسنده: ماجد مردوخ روحانی
حق تکثیر: سنندج، دانشگاه کردستان
http://ketabnak.com/merger.php?dlid=72200
http://ketabnak.com/merger.php?dlid=72200
نه‌فسی ئه‌مماره !
کاک ناسری حەقیقی- کوڕی مامۆستا حه‌قێقی- تەفسیری مامۆستا حەقیقی دەگێڕێتەوە لە بابەت "نەفسی ئەممارە". دەڵێ:
ڕۆژێک له خزمه‌ت مامۆستا حه‌قیقی له‌کۆڕێکی خۆمانه بووین باس باسی شێعر و ئه‌ده‌ب بوو
تا باس هاته سه‌ر نه‌فسی ئه‌مماره، یه‌کێک له‌نێو کۆڕه‌که -که‌مامۆستا ده‌یزانی خوێنده‌واریی که‌مه هه‌ڵیدایه‌و پرسی: ئه‌رێ مامۆستا نه‌فسی ئه‌مماره چییه؟
مامۆستا ته‌مه‌شای کرد ئه‌وه‌ی بۆ حاڵی نابێ. ئیشاره‌یه‌کی به‌لای خواره‌وه‌ی کرد و فه‌رمووی نه‌فسی ئه‌مماره نه‌فسی ئه‌م ماره‌یه! وێکڕا هه‌موو له‌پێکه‌نینیان دا و ئه‌و براده‌ره‌ش گوتی وه‌ڵڵاهی که‌س تا ئێستا واچاکی حاڵی نه‌کردبووم هه‌ر ده‌مگوت داخوا نه‌فسی ئه‌مماره چی بێ؟
گڵێنەم هەر لە ناو کڵدایە
آزمون آغازین ادبیات فارسی کلاس هشتم
آزمون آغازین ادبیات فارسی کلاس هشتم
نام و نام‌خانوادگی: نام آموزشگاه:
طراح: لطیف سلطانی مهر 1394
...........................................................................................................................................................................
1- جمله‌ی "هوا بارانی است" به کدام صورت خوانده نمی‌شود.
1- امری 2- عاطفی 3- پرسشی 4- خبری
2- کدام معنی از بقیه دورتر است.
1- تقصیر 2- سهل‌انگاری 3- تاخیرکردن 4- کوتاهی
3- در بیت " این زندگی حلال کسانی که همچو سرو آزاد زیست‌کرده و آزاد می‌روند" بر چه مفهومی تاکید شده است.
1- بخشندگی 2- وارستگی 3- بلندقامتی 4- آزاد بودن
4- کدام کتاب از نادر ابراهیمی نیست.
1- کلاغ‌ها 2- دور از خانه 3- قصه‌های ریحانه خانم 4- به هوای گل سرخ
5- بیت زیر از چند جمله تشکیل شده است.
" گه از دیوار سنگ آمد گه از در گهم سرپنجه خونین شد، گهی سر
1- سه 2- دو 3- چهار 4- یک
6- در کدام گزینه مترادف وجود ندارد.
1- شط و دریا 2- مستجاب و برآورده شده 3- مقام و درجه 4- اولیا و عارفان
7- بن مضارع کدام واژه نادرست است.
1- ورزیدن: ورز 2- بخشیدن: بخشا 3- پرداختن: پرداز 4- باختن: باز
8- معنی کدام واژه نادرست است.
1- تردید: شک 2- اثنا: پایان 3- گویی: انگار 4- دل‌آزرده: ناراحت
9- شعر زیر در چه قالبی سروده شده است و چه کسی آنرا سروده است.
از دی که گذشت هیچ از او یاد مکن فردا که نیامده فریاد مکن
بر نامده و گذشته بنیاد مکن حالی خوش باش و عمر بر باد مکن
1- قطعه- مولوی 2- رباعی- خیام 3- رباعی- ابوسعید ابی‌الخیر 4- غزل- سعدی
10- کدام گزینه نادرست است.
1- خستگی: خسته+ی 2- زندگی: زنده+ی 3- شگفتی: شگفته+ی 4- آهستگی: آهسته+ ی
11- "دوست خوب کیمیاست" یعنی:
1- دوست خوب قابل اطمینان است 2- دوست خوب دوست داشتنی است
3- دوست خوب قدرتمند است 4- دوست خوب کمیاب و باارزش است
12- شعر" با بهاری که می‌رسد از راه" از کیست؟
1- پروین اعتصامی 2- قیصر امین پور 3- محمود کیانوش 4- محمدجواد محبت
13- کدام واژه با بقیه فرق دارد.
1- شوق 2- شفقت 3- اشتیاق 4- مشتاق
14- کدام بیت با جمله‌ی" داننده‌ی آشکار و نهان است" ارتباط معنایی دارد.
1- ای یاد تو مونس روانم جز نام تو نیست بر زبانم
2- هم تو به عنایت الهی آنجا قدمم رسان که خواهی
3- هم قصه‌ی نانموده دانی هم نامه‌ی نانوشته خوانی
از ظلمت خود رهاییم ده با نور خود آشناییم ده
15- در عبارت زیر منظور از "بینایی" چیست؟
"دانایی ده، که از راه نیفتیم، بینایی ده، تا در چاه نیفتیم"
1- توانایی و قدرت 2- بینش و آگاهی 3- نور و روشنایی 4- هوشیاری و دقت
16- "در پوستین خلق افتادن" کنایه از:
1- با مردم درگیر شدن 2- غیبت کردن 3- مردم را نادیده گرفتن 4- فریاد کشیدن بر سر مردم
17- آرایه‌ی مقابل کدام بیت نادرست است.
1- ای کار گشای هرچه هستند نام تو کلید هرچه بستند( تشبیه)
2- ای هست‌کن اساس هستی کوته ز درت درازدستی ( کنایه)
3- هم تو به عنایت الهی آنجا قدمم رسان که خواهی( تشخیص)
4- از ظلمت خود رهاییم ده با نور خود آشناییم ده(تضاد)
18- مولف کدام کتاب نادرست است؟
1- مخزن‌الاسرار: خواجه عبدالله انصاری 2- اسکندرنامه: نظامی 3- گلستان: سعدی 4- تنفس صبح: قیصر امین پور
19- رابطه‌ی کلمات کدام واژه مانند بقیه نیست.
1- خاستن، خواستن 2- گل، گل 3- عار، آر 4- صبا، سبا
20- در بیت زیر کدام واژه‌ها مسند هستند.
دانه‌ها چون در زمین پنهان شود سر آن سرسبزی بستان شود
1- دانه‌ها، سر 2- پنهان، بستان 3- پنهان، سرسبزی 4- دانه‌ها، بستان
21- رابطه‌ی کدام دو واژه مترادف است.
1- همت و غیرت 2- شور و شعور 3- زمین و آسمان 4- والا و عالی
22- بن‌مضارع "سوختن و ساختن" به ترتیب در کدام گزینه آمده است.
1- سوز، ساخت 2- ساز، سوز 3- سوخت، ساخت 4- سوز، ساز
آزمون آغازین ادبیات فارسی کلاس نهم
آزمون آغازین ادبیات فارسی کلاس نهم
نام و نام‌خانوادگی: نام آموزشگاه:
طراح: لطیف سلطانی مهر 1394
...........................................................................................................................................................................
1- شعر "پند پدر" سروده‌ی...............و در قالب...............است.
1- ایرج میرزا- غزل 2- میرزاده‌ی عشقی- قصیده
3- میرزاده‌ی عشقی- مثنوی 4- ایرج میرزا- مثنوی
2- با توجه به بیت زیر کدام گزینه نهاد است.
روزی که در آن نکرده‌ای کار آن روز ز عمر خویش مشمار
1- تو 2- کار 3- عمر 4- روزی
3- بن مضارع کدام یک از فعلهای زیر نادرست است.
1- جویم: جوی 2- بنگر: نگر 3- می‌کوش: کوش 4- نکرده‌ای: کرد
4- "به نادانی خود معترف شدی" یعنی:
1- با نادان هم‌عقیده شدی 2- نادانی خود را نشناخته‌ای
3- با افراد نادان همنشین شدی 4- پذیرفته‌ای که نادان هستی
5- در کدام گزینه تمام واژه‌ها از نظر املایی صحیح هستند.
1- برخواست، مظاهر، چرتکه، چاپار 2- غفلت، اسارت، فضایل، بغض
3- مظاهر، حریم، فرع، چیره‌گی 4- متعالی، هنجار، حویت، معترف
6- مفرد کلمات ( افراد، فضایل، احوال) به ترتیب در گزینه‌ی ........آمده است.
1- مفرد، فضیلت، حال 2- فرد، فاضل، حال
3- فرد، فضیلت، حال 4- فردی، فضله، حال
7- املای کدام گزینه درست است.
1- نمازگذار 2- خدمتگذار 3- قانون‌گذار 4- سپاس‌گذار
8- همخانواده‌ی شیوع در کدام گزینه آمده است.
1- شایعه 2- تشییع 3- مشایعت 4- شعاع
9- کدام یک از ترکیبهای زیر "ترکیب وصفی" است.
1- قطرات آب 2- توده‌ای آهکی 3- نور خورشید 4- زخم سردار
10- این بیت شعر از کیست؟
به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست
1- سعدی 2- مولوی 3- حافظ 4- سنایی
11- در مصراع " ای هدهد صبا به سبا می‌فرستمت" "صبا و سبا" چه ارتباط معنایی با هم دارند.
1- همخانواده 2- مترادف 3- متضاد 4- هم‌آوا
12- در کدام یک از جمله‌ها فعل اسنادی به‌کار رفته است.
1- شاه به تنگنا افتاد 2- توطئه‌ی انگلیس شکست خورد
3- سید جمال آرام و قرار نداشت 4- تنباکو تحریم شد.
13- " سقف" در این عبارت چه نقش دستوریی دارد.
قطرات آب از شکاف سقف می‌لغزید.
1- صفت 2- متمم 3- نهاد 4- مضاف‌الیه
14- بیت زیر به ترتیب با چه کلماتی کامل می‌شود.
" حیف است طایری چو تو در...........غم زین جا به آشیان............می‌فرستمت
1- سرزمین، وفا 2- خاکدان، وفا 3- خاکدان، سبا 4- بارگاه، سبا
15- کدام رکن از ارکان تشبیه را می‌توان حذف کرد؟
1- مشبه 2- مشبه‌به 3- وجه‌شبه 4- همه‌ی موارد
16- " نژند" یعنی:
1- کهنه 2- غمناک 3- نمناک 4- قدیمی
17- املای کدام واژه با توجه به معنای آن نادرست است.
1- قراضه: کهنه 2- ضلال: سایه‌ها 3: محوطه: میدان 4- مواعظ: اندرزها
18- کدام واژه با " الهیت" همخانواده است.
1- الهه 2- اله 3- الله 4- همه‌ی موارد
19- کدام صفت پروردگار در بیت زیر اشاره نشده است.
خداوند بخشنده‌ی دستگیر کریم خطابخش پوزش‌پذیر
1- غفار 2- تواب 3- رحمان 4- خالق
20- مجموعه‌ی " پریشان" اثر...............است.
1- صائب تبریزی 2- قاآنی شیرازی 3- وصال شیرازی 4- ملک‌الشعرای بهار
21- کدام گزینه از نظر ساختاری با بقیه متفاوت است.
1- سرزمین 2- شکوه 3- آزادمنش 4- مهربان
22- اگر بیت "شنیده‌اید که آسایش بزرگان چیست؟ برای خاطر بیچارگان نیاسودن" بیت نخست از یک شعر باشد، قالب آن شعر چیست؟
1- غزل 2- قطعه 3- قصیده 4- مثنوی
" مێژوووه برینداره‌که‌م"
" مێژوووه برینداره‌که‌م"
له‌تیف سوڵتانی-کارناسی ئه‌ده‌بییاتی فارسی- سنه
(ملتی که تاریخ و گذشته‌ی خود را نداند محکوم به تکرار آن است)
له ئه‌ستوونده‌که سه‌ره‌کییه‌کانی چاند و فه‌رهه‌نگی هه‌ر گه‌لێک مێژوو و زمانه‌که‌یه‌تی، تکاکارم خه‌ڵکی کورد نه‌خاسما خۆرت و لاوانمان، مێژووی ڕاسته‌قینه‌ی کوردستان بخوێننه‌وه تا بزانن چیمان به سه‌ر هاتووه و نه‌ته‌وه‌ی کورد چ مێژوویه‌کی خوێناوی و پڕ له کاره‌ساتی هه‌بووه؛ به‌ڵکوو ئه‌زموون و وانه‌یه‌ک وه‌رگرین و بیکه‌ینه چرای ڕێی داهاتیمان.
لاوانمان ئه‌گه‌ر مێژووی وڵاته‌که‌یان بزانن، کوردستانیان خۆش ده‌وێ، زمانی کوردییان خۆش ده‌وێ و بۆ فێر بوونی تێده‌کۆشن و غه‌واره ناتوانێ فریویان بدا و تووشی شتی خراپ و پیسیان بکات. جۆرێ هاوسۆزی و ئه‌رک و به‌رپرسیاره‌تی له هه‌مبه‌ر وڵاته‌که‌یان له ده‌روون و ناخیاندا چه‌که‌ره ده‌کا و شین ده‌بێ و وشیاری نه‌ته‌وه‌یی په‌یدا ده‌که‌ن.
مخابن هه‌ر کات چاو له‌و مێژووه پیرۆزه که له خۆم و نه‌ته‌وه‌که‌م بۆ خۆمم ساز کردووه ده‌که‌م، که‌متر خاڵێکی دڵنشینی تێدا ده‌دۆزمه‌وه، له هه‌ر شوێنێکه‌وه که ده‌مه‌وێ ڕێگام بدۆزمه‌وه، ئاکام یان هه‌ته‌ر ده‌بێ یان ده‌گه‌یێته هێڵێکی سوور، یان هێشتا زامه‌کانی ساڕێژ نه‌بۆته‌وه، یان دڵۆپه خوێنه‌کان به‌رده‌وام ده‌ڕژێته سه‌ر لاپه‌ڕه‌کانی زه‌مان و مه‌کان. ئه‌و مێژووه پیرۆزه‌ی که من له خۆم و نه‌ته‌وه‌که‌م دروست کردووه، هێشتا بۆنی بارووت و دووکه‌ڵ و بۆنی خوێن و مه‌رگی لێ دێ، له‌و مێژووه پیرۆزه‌ی مندا ڕه‌نگه‌کان ئه‌گه‌رچی به کۆنه بزمارێکی ژه‌نگ‌لێدراو سوور و سپی و که‌سک له سووچێکدا به عه‌رزدا کوتراوه، دیسان سوور ده‌نوێنن، له‌و مێژووه پیرۆزه‌ی که من له خۆم و نه‌ته‌وه‌که‌م و نیشتمانه‌که‌م دروست کردووه، ته‌نانه‌ت که‌وڵی ئه‌وینیشیان که‌ندووه و ناردوویانه‌ته قوربانگه، مێژووی پیرۆزی وڵاتی من سیمایه‌که له مه‌رگی وه‌پێش چاو هاتوو، باشتر بڵێم وێنه‌ی ڕاسته‌قینه‌ی مه‌رگه و به تاق و ته‌نیا وێنه‌ی شوبهێندراو، تارماییه‌که له ڕاسته‌قینه‌یه‌ک با ناوی ژیان....!
مامۆستا هه‌ژاری نه‌مر له‌باره‌ی مێژووه‌وه ده‌ڵێ: "ڕه‌گی نه‌ته‌وه مێژووه.گه‌لێک که ئاگای له ڕابردووی خۆی نه‌بێ وه‌ک دارێکه که له سه‌ر به‌رده‌ڵان و جێگای ڕه‌ق و سه‌خت ڕوا بێ و ڕیشه‌ی دا نه‌کوتابێ. به‌ڵێ مێژوو گه‌نجینه‌یه‌کی پڕ له ئامۆژگاری و ئه‌زموونه. ئه‌گه‌ر ئه‌و هه‌موو به‌سه‌رهات و هات و نه‌هاتانه‌ی پێشوو بمێننه‌وه و ببنه تێشووی هزر و بیر و نه‌وه‌ی داهاتوو بیخوێننه‌وه و ژیرانه لێ بتۆژنه‌وه، ئامیانی ژێرکه‌وتن و هۆی سه‌رکه‌وتن و سه‌ربه‌رزبوونیان لێکده‌نه‌وه به هه‌زاران په‌ندی ئه‌وه‌نده به نرخی تیا ده‌ست ده‌که‌وێ که له نرخاندن نایه.
بۆ نموونه با دوور نه‌ڕۆین له نزیک خۆمان بنۆڕین عه‌ره‌ب هه‌شتسه‌د ساڵ له ژێر پێی مه‌غوول و تورکاندا نقه‌ی ده‌هات یان جووله‌که دووهه‌زار ساڵ بێ‌نیشتمان و ته‌ریده له جیهاندا سه‌رگه‌ردان بوون؛ به‌ڵام چونکه مێژووی کۆنی پڕئه‌زموونی گه‌له‌که‌یان پارێزراو بوو له‌و سه‌دان یان هه‌زاران ساڵ ژێر چه‌پۆکی و ژین تاڵیشدا هه‌ر مانه‌وه و نه‌توانه‌وه و توانیان له نێو گه‌لانی جیهاندا شوێنه‌واری خۆ دیاری که‌ن. به‌ڵام ئێمه‌ی کوردی کڵۆڵ و چاره‌ڕه‌ش، ئێمه‌ی کوردی سه‌ربه هه‌ش، ئێمه‌ی کوردی کوس‌که‌وتووی دابه‌ش‌کراو، له نێوان کڵاوسوور و کڵاوڕه‌ش و سه‌رپێچ په‌تا به جووت قۆشه‌یی و بێفه‌ڕی بووینه گای به‌ش، کوا ئه‌زموونی ڕابردوومان؟ کوا مێژوومان؟ به ده‌م و قسه ئێژین ئێمه نه‌ته‌وه‌یه‌کی له مێژینه‌ین، له شه‌ڕ ئازاین، دوژمن ده‌کوژین و له‌ت‌له‌ت ده‌که‌ین ئێستا له کوێین؟ به هه‌ر حه‌وت چینی زه‌ویدا ڕۆچووین و هه‌رواش ڕۆ ده‌چین، ڕۆژ له ڕۆژێ پتر به هه‌ڵپه و به په‌له به‌ره‌و جه‌هه‌نده‌م په‌ل ده‌بین!
له بێ‌ڕه‌گی نه‌ک دارووکه‌ش بگره پشیله پایزه‌ین، نه‌ک به بای زریان و شه‌ماڵ، به فووی منداڵ باڵ ده‌گرینه‌وه. به فه‌رمووده‌ی عه‌ونی شاعیر: هه‌ر ده‌ڕۆین و پێناگه‌ین، هه‌ر ده‌ڵێین و تێناگه‌ین".
له مێژووی پڕ له هه‌وراز و نشێو و نه‌هامه‌تی کورددا به هه‌زاران کاره‌ساتی تاڵ ڕوویداوه و هه‌زاران که‌س له ڕێی ئازادی نه‌ته‌وه‌که‌یاندا گیانی خۆیان له ده‌ست داوه. وڵاتی کوردان به بێ ڕه‌زامه‌ندی کوردان له سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی شازده‌یه‌می زایینی له نێوان دوو زلهێزی ناوچه‌که واته ئیمپراتۆری عوسمانی و سه‌فه‌وی دابه‌ش کرا و به کرده‌وه دوو کوردستان دروست بوو واته: کوردستانی سه‌فه‌وی و کوردستانی عوسمانی. ئه‌م دوو ئیمپراتۆرییه زاڵمه هه‌میشه کوردیان هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تاند و له شه‌ڕه‌کانی نێوان خۆیاندا ده‌یانخسته پێش له‌شکره‌وه، واته کورد هه‌میشه ئاوردووی شه‌ڕه‌کانیان بووه، چونکه کورد له شه‌ڕدا زیره‌ک بووه. به‌ڵام کوردی چاره‌ڕه‌ش قه‌ت بیری نه‌ده‌کرده‌وه بۆ ده‌بێ من بۆ ئه‌مانه شه‌ڕ بکه‌م ئه‌ی خۆم چیم له‌م سه‌رکه‌وتنانه پێ ده‌بڕێ، هیچ! نه‌گبه‌تی ئێمه‌ی کورد ئه‌مه بووه که بۆ هه‌موو که‌سێک شه‌ڕمان کردووه ته‌نیا بۆ خۆمان شه‌ڕمان نه‌کردووه.
جارێکی تر له سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌میش‌کوردستان له‌نێوان وڵاته ده‌سکرده‌کانی ئیستعماری فه‌رانسه و ئینگلیسدا به‌ش به‌ش کرا و کرایه چوار به‌شه‌وه.
کاتێ مرۆڤ بیر له وه‌ها مێژوویه‌کی پڕ له ڕه‌نج و نه‌هامه‌تی و کوشت و بڕه ده‌کاته‌وه بۆ بێکه‌سیی و چاره‌ڕه‌شی ئه‌م گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه بێ‌ده‌وڵه‌ته‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌راست ده‌ست ده‌کاته گریان و شێعره‌کانی پێشه‌کیی دیوانی مه‌م و زینی خانیمان بیر دێنێته‌وه که به دڵێکی پڕ له عه‌زره‌ت و داخه‌وه چوار سه‌ده پێش واته(1650)ی زایینی، ده‌ردی ئه‌مڕۆی میلله‌تی کوردی به‌یان کردووه که مامۆستا هه‌ژاری نه‌مر به جوانی وه‌ری‌گێڕاوه‌ته سه‌ر زاراوه‌ی کوردی نێوه‌ڕاست:
ڕێ و شوێنی وه‌هایه چه‌رخی گه‌ردوون نه‌ویایه‌تییه له پاش به‌رز بوون
بەدبەختی سەری لە ئێمە داوە تۆزکاڵێ کەمایەسی نەماوە
ئاخۆ دەبێ ڕووبکاتە کەم بوون؟ یاخۆ هەر دەبێ بە مانی گەردوون؟
دەردی دڵی خۆم بێ لەم وتانە زین و مەم ئەدی چ بن بەهانە
تۆ بڵێی کە هەڵێ چ زوو چ دێرێک بۆ ئێمە لە عاسمان ستێرێک؟
لێن هه‌ڵبکه‌وێت جیهان په‌نایه‌ک په‌یدا ببێ بۆ مه پادشایه‌ک
بەختی مە لە خەو هەڵستێ جارێک جارێک بکەوێتە کار و بارێک
ئه‌م به‌خته ڕه‌شه‌ی له سه‌ر مه ڕاکا کوردیش له جیهان بره‌و په‌یا کا
کورد هێندە کە بە جەرگ و دوورە ترسن کەمتر لە بە یەک گەیین دەپرسن
کەس بۆ کەسێ نابێ چاو دەبەر بێ هەرکەس دەیەوێ زل و بەسەر بێ
لەم سەر ڕەقییە ودەماری زلیان بێگانە دەبن سواری ملیان
هه‌ر خۆیه‌تی زل،که‌وه و ڕه‌ش و بۆر هه‌ر بۆیه بوونه‌ته هێزی خۆخۆر
کوردیش که ببایه یه‌کدڵ و ده‌ست ده‌ستیان ده‌که‌وت ژیانی سه‌ربه‌ست
ڕۆم و عه‌ره‌ب و عه‌جه‌م سه‌ر و به‌ر بۆ ئێمه به‌نێ ده‌بوون به نۆکه‌ر
مەزنی مە کە ژیر و چاکە ناسە بۆم تێ نەگەیەندرا چ باسە
بێگانە نەڵێن کە کورد نەزانن بێ نووسەر و هۆنەر و زمانن
کورد هێندە نە گێل و گێژ و کاسن داخم ئەوە بێ کەسن کەساسن
ژیر و بەدڵن گەلێک دەزانن بێ خێوییە بێ سەرو زمانن
بۆ مەش کە هەبایە پادشایێ خوا تاجێکی پێ ببەخشایێ
ئێمەی لە کەساسی دەردەهێنا بێستانی هیوای وەبەر دەهێنا
بۆ مەش کە هەبایە سەربڵندێک زۆر زان و بە بیر و مەرد و ڕەندێک
تورکان نه‌ده‌بوون به سه‌ر مه‌دا زاڵ بۆ کوند نه‌ده‌بووینه لانه وماڵ
چۆن بۆ عه‌جه‌مان ده‌بووینه ژێرده‌ست ژێرده‌ستی شتی وه‌ها نه‌وی و په‌ست
هه‌ر ڕۆژی به‌رێ خودای ته‌وانا ڕۆم و عه‌جه‌می له سه‌ر مه دانا
بێ شه‌رمییه ژێر ده‌ستی ئه‌مانه ئه‌م شه‌رمه له پیاوه گه‌وره‌کانه
شووره‌ییه له میر و نامداران سووچیان چییه هۆنه‌ر و هه‌ژاران
کورد چۆن ده‌بێ دیل و چاره ڕه‌ش بن که‌ی ڕاسته له خۆشی دووره به ش بن
بۆ به‌خشش و دڵ به ناو و ده‌نگن شێرن له هه‌را پڵنگی جه‌نگن
بۆ ڕۆم و عه‌جه‌م وه‌کوو دیوارن ئه‌م هۆیه که‌وا کز و هه‌ژارن
گۆپاڵی ده‌سی ئه‌وانه ئێمه‌ین بۆ تیری به‌ڵا نیشانه ئێمه‌ین
خۆیان له گه‌ڕ و هه‌رایه دوورن کورد به‌ند و کلیلی سه‌ر سنوورن
یه‌ک هێرشی بۆ سه‌ر ئیدی بێنێ هه‌ر کورده ده‌بن شه‌ڵاڵی خوێنێ
بۆ مەش کە هەبایە خێو و سەردار بەخشندە و ژیر و زیت و وشیار
ژیری و هونەری بەدڵ کڕیبا ژەنگی لە دڵی هەژار سڕیبا
من ئێستە لە کۆڕی وێژەوانان ئاڵام دەشەکا لە عاسمانان
ده‌م خسته‌وه ژین مه‌لای جزیری پێم زیندوو ده‌بوو عه‌لی حه‌ریری
واشاد ئه‌بوو پێم فه‌قێی ته‌یران گیانی به فڕین ده‌هاته سه‌یران
چ بکه‌م که گه‌لێ که‌ساده بازاڕ کووتاڵه‌که باشه، نیمه کڕیار
پایه‌ی هۆنه‌ران به پاره به‌نده هه‌ر که‌س که هه‌ژاره کاری گه‌نده
زانستی هه‌موو بده‌ی به پووڵێ پێت وا نه‌بێ که‌س ده‌سی بجووڵێ
که‌س ناکا به‌مه‌یته‌ری خۆ جامی ڕاناگرێ به نۆکه‌ری نیزامی.....
ئه‌گه‌ر سه‌رێک له کتێبخانه ئه‌له‌کترۆنییه کوردییه‌کان بده‌ین به سه‌دان په‌ڕاوی به نرخ له مه‌ڕ مێژووی کوردستان و زمانی کوردییه‌وه ده‌ستمان ده‌که‌وێ. من لێره‌دا چه‌ند ماڵپه‌ڕی به‌نرختان پێ ده‌ناسێنم که ده‌توانن سه‌ردانیان بکه‌ن و کتێبی باش باشیان لێ داگرن.
1- کتێبخانه‌ی موکریانی:mukiryani.com
2- کتێبخانه‌ی په‌رتووک:pertwk.com
3-کتێبخانه‌ی ئه‌وین:evinebook.blogfa.com
4- کتێبخانه‌ی سپیرێز:spirez.org
5- کتێبخانه‌ی سه‌رده‌م:serdam.net
وشه و ده‌سته‌واژه و په‌نده کوردییه‌کانی نێو خوسرهو و شیرین و حه‌وت‌په‌یکه‌ری نیزامی گه‌نجه‌وی
لێکدانه‌وه‌ی دیارده زمانییه‌کانی چاند و زمانی دایکیی، له خوسرهو و شیرین و حه‌وت‌په‌یکه‌ری نیزامی گه‌نجه‌ویدا "
(وشه و ده‌سته‌واژه و په‌نده کوردییه‌کانی نێو خوسرهو و شیرین و حه‌وت‌په‌یکه‌ری نیزامی گه‌نجه‌وی)
دوکتۆر سەیید ئەحمەد پارسا
وەرگێڕ لە فارسییەوە: له‌تیف سوڵتانی
letifkurd@gmail.com
به‌کورتی (چکیدە):
بێگومان ده‌زانین که "جەمالەددین ئەبوومحەممەد ئەلیاس بن یووسف" ناسراو به نیزامی گه‌نجه‌یی شاعیری سه‌ده‌ی شه‌شی کۆچی(دوازده‌ی زایینی) له که‌ڵه‌شاعیران و ئه‌ستوونده‌کانی ئه‌ده‌بی کۆن و کلاسیکی فارسییه؛ که به پێشه‌نگی چیرۆک‌نووسیی له وێژه‌ی فارسیشدا ناوی ده‌رکردووه؛ به سه‌رنجدان به کورد بوونی دایکی نیزامی، ئه‌م پرسیاره قوت ده‌بێته‌وه، ئه‌م کورد بوونه‌ی دایکی نیزامی چ ڕه‌نگدانه‌وه و ده‌ورێکی تۆکمەی له‌سه‌ر زمان و شێعر و به‌رهه‌مه‌کانی ئه‌و داناوە؟ ئامانجی سه‌ره‌کی ئه‌م تۆژینه‌وه‌یه، لێکۆڵینه‌وه‌یه‌که لەم مژارە، واتە پەیڤ و وشه و ده‌سته‌واژه کوردییه‌کانی دووتوێی دوو کتێبی به‌ناوبانگی شیرین و خوسرهو و حه‌وت‌په‌یکه‌ری نیزامی.
بۆیه هێژا دوکتۆر سه‌یید ئه‌حمه‌د پارسا مامۆستای وێژه‌ی فارسی "زانستگای کوردستان"ی پارێزگای سنه له وتارێکی به‌پێز و تێروته‌سه‌لی به‌ڵگه‌داری زانستیدا که به زمانی فارسی نووسیویه‌تی له ژێر ناوی"بررسی و تحلیل جلوه‌های زبانی فرهنگ مادری در خسرو و شیرین و هفت پیکر نظامی گنجوی" هه‌وڵی داوه به گه‌ڕان و پشکنین له ناواخنی دێڕه شێعرییه‌کانی دوو کتێبی ناو براودا، زۆر وشه و زاراوە و ده‌سته‌واژه و کینایه و په‌ندی پێوه‌ندیدار به بواری زمانی دایکیی نیزامی-کوردی- له‌م دوو کتێبه‌دا ده‌ربێنێت و بیخاته به‌ر باس و لێکۆڵینه‌وه؛ له دواییدا به‌م ئه‌نجامه‌ش گه‌یشتووه که، زمانی دایکیی نیزامی ده‌ورێکی تۆکمە و گرنگی له‌سه‌ر خولقانی ئاسه‌واره‌کانی ئه‌و، نه‌خاسما ئه‌م دوو بەرهەمەی داناوه. منیش میناک ڕێبوارێکی سه‌وداسه‌ری زمان و وێژه‌ی کوردی لێره‌دا دەقاودەق ده‌قی وه‌رگێڕدراوی وتاره‌که ده‌خه‌مه به‌رده‌ست خوێنه‌رانی ڕێزداری کورد. هێڤیدارم ببێتە هۆی ئاوڕدانەوەی مامۆستایانی پایەبەرزی وێژە و زمانی فارسی بەرەو لای زمانی کۆن و ڕەسەنی کوردی.
پێشه‌کی (مقدمە):
شاعیران گۆش و په‌روه‌رده‌کراوانی نێو ئه‌و ئاقار و کۆمه‌ڵگایه‌ن که تێیدا ده‌ژین؛ بۆیه تێڕوانین و هزر و ئاسه‌واره‌کانیان ڕه‌نگدانه‌وه‌یه‌که له تایبه‌تمه‌ندییه چاندی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی تاکه‌کانی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه. زۆر هۆکاری وه‌کوو: جوگرافیا، هه‌لومه‌رجه کۆمه‌ڵایه‌تی و ڕامیارییه‌‌کانی زاڵی سه‌رده‌م، ڕاده‌ی وشیاری و خوێندەواریی هۆزانڤانان، واقیع و ڕووداوه مێژوویییه‌کان و هتد، ده‌توانێ ده‌ورێکی بەرچاوی له سه‌ر ئه‌ندێشه و ئاوه‌ز و زمانی شاعیران هەبێت. یه‌ک له‌م هۆکاره گرنگانه زمانی دایکیی، واته زمانی زگماکی ئه‌و هۆنه‌ره‌‌یه.
چاند - فه‌رهه‌نگ، کولتوور- به گشتیی، هه‌موو ئه‌و شتانه‌یه که ئێمه له خه‌ڵکی دیکه‌وه فێری ده‌بین و تا ڕاده‌یه‌کی زۆر، گشت کرده‌وه ئینسانییه‌کان، ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ له فه‌رهه‌نگه‌وه هه‌ڵده‌قوڵێن و له ژێر ده‌سته‌ڵات و کاریگه‌ریی ئه‌و دان. کولتوور و فه‌رهه‌نگی مرۆڤی، میراتێکی که‌ڤنه که له درێژه‌ی چاخ و سه‌ده‌کاندا له پێشینیانه‌وه بۆ نەهاتووان و له به‌ره‌یه‌که‌وه بۆ به‌ره‌یه‌کی دی گوازراوه‌ته‌وه و هه‌ر ده‌میش له گه‌شه و ئاڵوگۆڕ دایه.
فه‌رهه‌نگ و زمانی دایکیی بە واتای ئه‌و چاند و زمانه‌یه که تاکێک تێیدا له دایک ده‌بێت و هزر و بیر و ئه‌ندێشه و ئاکاره‌کانی له‌وێدا گه‌شه و نەشە ده‌کا و ده‌ژێیته‌وه.( پاشماوه‌ی وتاره‌که له مه‌هابادی 175دا بخوێننه‌وه)
ئاشنایه‌تییه‌کی کورت له‌گه‌ڵ هه‌ندێ له ڕێبازه ئه‌ده‌بییه‌کانی جیهان
1- ئێگزیستانسیالیزم:(Existentialisme) بوونایه‌تی،بوونگه‌رایی
ئه‌م زاراوه‌یه به واتای ڕه‌سه‌نایه‌تی یان پێشه‌نگایه‌تی "هه‌بوون"؛بنه‌مای ئه‌م فه‌لسه‌فه‌یه که له نیوه‌ی یه‌که‌می سه‌ده‌ی بیستدا دامه‌زرا له سه‌ر ئه‌م باوه‌ڕه چێ کراوه که بوونی بوونه‌وه‌ران سه‌ر به دوو لایه‌نه.یه‌که‌م: گه‌وهه‌ر( Essence)(ذات)یان چییه‌تی(ماهیت)و دووهه‌م:هه‌بوون( Existence)یان(وجود).
مرۆ تا ئه‌و ساته‌ی که به ئاکار و کرده‌وه‌کانی خۆی ده‌ستی به "چییه‌تییه‌کی تاکی" یان بوونێکی تایبه‌ت ڕانه‌گه‌یشتووه.ته‌نیا خاوه‌نی گه‌وهه‌ر یان چییه‌تییه‌کی گشتییه.بۆیه ته‌نیا له‌م قۆناغه‌دا ده‌مێنێته‌وه و وه‌کوو بوونه‌وه‌رێکی جیاواز و دابڕاو و گشتیی له‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌دا له گه‌ڵ مرۆڤه‌کانی دی هاوبه‌شه.
به‌ڵام کاتێ که مرۆ به هۆی "خۆناسینه‌وه" به سه‌ر چییه‌تی خۆیدا سه‌رده‌که‌وێ و لایه‌نێکی تایبه‌ت و دیاریکراو وه‌خۆ ده‌گرێت ده‌گه‌یێته قۆناغی "هه‌بوون".پرسیاری سه‌ره‌کی ئه‌م فه‌لسه‌فه‌یه ئه‌مه‌یه کام یه‌ک له‌م لایه‌نانه له پێشترن:"چییه‌تی" یان "هه‌بوون"؟
به‌رسڤی فه‌لسه‌فه به گشتی تا سه‌ده‌ی نۆزده‌یه‌م جه‌ختی له سه‌ر پێشه‌نگایه‌تی "چییه‌تی" ده‌کرده‌وه،به‌ڵام فه‌لسه‌فه‌ی ئێگزیستانسیالیزم به پێچه‌وانه‌وه بڕوای به پێشه‌نگایه‌تی "هه‌بوون"؛واته سروشتی ڕاسته‌قینه‌ی هه‌ر که‌سێک پێش ئه‌وه‌ی ئه‌و که‌سه بێته "هه‌بوون"، بوونی نه‌بووه،بۆیه له ڕاستیدا "بوونی"ئه‌و که‌سه‌یه که له ڕه‌وتی کرده‌وه‌کانیدا "چییه‌تی" ئه‌ومان پێ نیشان ده‌دات.
ئه‌م فه‌لسه‌فه‌یه خاڵی دژ به خۆرتیوازییه(جبرگرایی)،چونکه له خۆرتیوازیدا مرۆڤ وه‌کوو تاکێک که چاره‌نووسی خۆی دیاری ناکات و کۆیله‌ی چاره‌نووسیه‌تی، ده‌ناسێنرێت،به‌ڵام له‌م فه‌لسه‌فه‌یه‌دا که "ژان پۆل سارتر"ی فه‌ڕه‌نسی به‌ناوبانگترین نوێنه‌ریه‌تی ئه‌مه مرۆڤه که له هه‌ل‌ومه‌رج و دووڕێیانه تووشه‌کانی ژیاندا بۆ خۆی بڕیار ده‌دا و نابێ شوێنی ڕێچکه و داب‌ونه‌ریته کۆنه‌کان بکه‌وێت؛هه‌ر بۆیه‌شه سارتر له وه‌رگرتنی خه‌ڵاتی نۆبێلی ئه‌ده‌بییات خۆی پاراست و خه‌ڵاته‌که‌ی قبووڵ نه‌کرد.
2- ئۆمانیزم:( Humanisme)ئینسانگه‌رایی.
ئه‌م ڕێبازه بزاڤێکی هزرییه تایبه‌ت به سه‌ده‌ی شازده‌ی زایینی ئورووپا.تایبه‌تمه‌ندیی ئه‌م بزووتنه‌وه‌یه ستایش و په‌سنی سه‌رده‌مانی ڕابردوو و ئاواتیشی ژیانه‌وه‌ی به ته‌واو مانای ئینسانه‌کانه.ئۆمانیزم مه‌زنترین بیرۆکه‌ی سه‌رده‌می ڕێنێسانسه؛ئۆمانیسته‌کان له‌و سه‌رده‌مه‌دا خۆیان به خوێندنه‌وه‌ی ده‌قه سه‌ره‌کییه‌کان و وه‌رگێڕان و پێداچوونه‌وه‌ی ئاسه‌واره که‌ڤنه‌کانی یۆنان و لاتینه‌وه خه‌ریک ده‌کرد.
له ڕوانگه‌ی فه‌لسه‌فییه‌وه ئه‌م بیرۆکه‌یه واڵاترین و به‌رزترین بایه‌خ و نرخ ده‌به‌خشێته مرۆڤ؛بۆیه ئه‌و نووسه‌رانه‌ی که له کتێبه‌کانیاندا له بایه‌خه به‌رزه ئینسانییه‌کان و پاراستنی مافه‌کانی مرۆڤ و گه‌شانه‌وه و بووژانه‌وه‌ی ئینسان دواون له ڕاستیدا ئۆمانیستن.
3- ئایدیالیزم:(Idealisme ) ئامانجگه‌رایی.
ئه‌م ڕێبازه له سه‌ر ئه‌م باوه‌ڕه‌یه که هه‌موو ڕاستییه‌ک ته‌نیا وه‌کوو بوونێکی گیانیی(روحی) ڕووت و ڕه‌سه‌ن بوونیان هه‌یه و له‌ش و جه‌سته‌ش شتێک نییه جگه له فۆرم و بیچمی ڕواڵه‌تیی ئه‌م بوونه؛واته جه‌سته له ڕاستیدا خۆنواندنی گیان و ڕه‌وانه.ئایدیالیسته‌کان هه‌موو بوونه‌وه‌رێک و سه‌رچاوه‌ی ئه‌و شتانه‌ی که مرۆڤ له‌م جیهانه‌دا هه‌ستیان پێده‌کا و تێیان ده‌گا به وێنه‌یه‌کی زه‌ینیی مرۆڤه‌کان نه‌ک به‌رچاو و دیار ده‌زانن.
ده‌ڵێن:ئه‌گه‌ر "بوونی" من که هه‌موو شتێک هه‌ست پێده‌که‌م و تێیانده‌گه‌م نه‌بووبا،ئیدی ناتوانین بڵێین که شتێک "بوونی" هه‌یه، واته ئیدی بوونێک له ئارادا نییه.ئه‌فلاتوون،هێگێل و بێرکلی نوێنه‌رانی ڕاسته‌قینه‌ی ئه‌م ڕێبازه‌ن.
درێژه‌ی هه‌یه...
له ئامۆژگارییه به‌نرخه‌کانی لوقمانی حه‌کیم
"له ئامۆژگارییه به‌نرخه‌کانی لوقمانی حه‌کیم"
"از پندهای گران‌قیمت لقمان حکیم"
- به فیز و ته‌که‌بور له گه‌ڵ خه‌ڵک ڕه‌فتار مه‌که !
- هاوار به سه‌ر که‌سدا مه‌که و ئارام قسه بکه !
- که یه‌کێک ئامۆژگاریی ده‌که‌ی خۆت عه‌مه‌ڵی پێ بکه !
- به ئه‌ندازه قسه بکه !
- هه‌قیی خه‌ڵک به جوانیی بده !
- له کاتی دژواریی ژیاندا، هاوڕێیه‌که‌ت تاقی که‌وه !
- له گه‌ڵ خراپ و جاهیلان دامه‌نیشه !
- له گه‌ڵ بیرمه‌ند و عالمان هاوڕێ به !
- له وه‌رگرتنی کاری چاک جدی و قاتع به !
- وته‌ی ماقووڵ له گه‌ڵ ده‌لیل بێژه !
- ڕۆژانی گه‌نجیی و لاویی به فرسه‌ت و غه‌نیمه‌ت بزانه !
- هاوڕێ و خزمان به ڕێزه‌وه وه‌رگره !
- له گه‌ڵ دۆست و دوژمن به ئه‌خلاق به !
- هه‌بوونی باوک و دایکت به فرسه‌ت بزانه !
- که‌متر له ده‌رامه‌ده‌که‌ت خه‌رج بکه !
- له هه‌موو کارێکدا میانه‌ڕه‌و به
- گوزه‌شت و جوامێری پیشه‌ت بێ !
- له مه‌جلیساندا چاو و زوانت له گوناح بپارێزه !
-پاک و خاوێنیی له بیر نه‌که‌یت !
- سواریی و تیرئه‌ندازی فێر ببه ! له گه‌ڵ هه‌ر که‌سێک قسه ده‌که‌ی به ئه‌ندازه‌ی ده‌رک و فامی قسه بکه !
- له کاتی قسه کردندا مه‌تین و ئارام و له سه‌رخۆ به !
- خۆت ڕابهێنه، له سه‌ر که‌م وتن و که‌م خواردن و که‌م خه‌وتن !
- ئه‌وه‌ی بۆ خۆت به باشی نازانی بۆ که‌سانی دیکه‌ش به باشی مه‌زانه!
- هه‌ر کارێک ده‌که‌یت به عیلم و ئاگاییه‌وه بیکه !
- ئه‌گه‌ر شتێک نازانی مه‌به به مامۆستا بۆ فێر کردن !
- هیچ کارێک پێش فیکر و تێڕامان مه‌که !
- له مه‌جلیساندا ده‌ست مه‌که به لووتتدا !
- که‌لامی جدی تێکه‌ڵ مه‌که له گه‌ڵ وته‌ی سوعبه‌ت و شۆخی !
- که‌س خه‌جاڵه‌ت و ڕیسوا مه‌که له نێوان خه‌ڵکدا!
- به چاو و برۆ له گه‌ڵ که‌س قسه مه‌که !
- قسه‌ی کراوه، دووپات مه‌که‌ره‌وه !
- حورمه‌تی هه‌ر که‌سێک له حه‌ددی خۆی ڕاگره
- له کاری نابه‌جێ و نه‌شیاو هاوکاری که‌سوکارت مه‌به !
- له دوژمنیی و فیتنه‌یی و شه‌ڕ هه‌ڵایساندن به دوور به !
- به چاوێکی ڕێزه‌وه سه‌یری کار و ئیشی خه‌ڵک بکه !
- کاری ئه‌مڕۆ مه‌خه‌ره به‌یانی !
- کارێک مه‌که جاهیلان زاڵ ببن به سه‌رتدا !
- دوژمنایه‌تی ڕابردوو زیندوو مه‌که‌ره‌وه !
- کاری چاکه‌ی خه‌ڵک، به کاری خۆت مه‌زانه !
- هیچ کات غه‌یبه‌تی پیاو و ئینسانی چاک مه‌که !
- خۆپه‌ره‌ست و فیزن و له‌خۆبایی مه‌به !
- له حزووری ئه‌وانه‌ی ڕاوه‌ستاون دامه‌نیشه !
- له حزووری خه‌ڵک ددانت پاک مه‌که‌ره‌وه !
- به ده‌نگێکی به‌رز ده‌م و لووتت پاک مه‌که‌ره‌وه !
- له کاتی باوێ‌شک دان ده‌ست به ده‌مته‌وه بگره !
- نانی خۆت له سه‌ر سفره‌ی خه‌ڵک مه‌خۆ !
- له هیچ کارێکدا، په‌له مه‌که !
- له کاتی تووڕه‌ییدا به سه‌بر به‌و قسه‌ی جوان بکه !
- له ڕێ ڕۆیشتندا مه‌که‌وه پێش گه‌وره‌کان !
- قسه و که‌لامی خه‌ڵک مه‌بڕه !
- له کاتی ڕۆیشتندا جگه له زه‌رووره‌ت سه‌یری چه‌پ و ڕاست و ئه‌ملا و ئه‌و‌لای خۆت مه‌که !
- له حزووری میوان تووڕه مه‌به به سه‌ر که‌سێکی دیکه‌دا !
- بۆ هیچ کارێک ئه‌مر مه‌که به میوانه‌که‌ت !
- بۆ وه‌رگرتنی سوود و نه‌فعی خۆت، ئابڕووی خۆت مه‌به !
- له کاری خه‌ڵکدا جاسووسی و سیخوڕی مه‌که !
- ئه‌ده‌ب و ته‌وازوع له بیر مه‌که !
- له ئیسڵاح کردنی نێوان خه‌ڵک کۆتایی مه‌که !
- له گه‌ڵ خودا و ویژدانی خۆت ڕاست و سادق به و له گه‌ڵ خه‌ڵک به‌ئینساف و عادڵ !
- زاڵ به، به‌سه‌ر حه‌ز و ئاره‌زووه‌کانتدا !
- خزمه‌تکاری عالمان و هاوکاری فه‌قیران و هه‌ژاران به !
- به ئه‌ده‌ب به له گه‌ڵ گه‌وره‌کان و دڵسۆز و میهره‌بان به له گه‌ڵ منداڵان !
- خۆت مه‌که به شه‌ریکی زوڵم و سته‌می زاڵمان !
- له حزووری خه‌ڵکدا تف مه‌که‌وه!
- بۆ هه‌تاهه‌تایه خزمه‌تکار و به‌ئه‌ده‌ب به له بهرانبهر مامۆستاکه‌ت، که زانست و ئه‌خلاقی فێرت کردووه!
سخنی با دبیران ادبیات به بهانه‌ی اتمام و آماده شدن کتاب "درس کردی" دیواندره
قسه‌یه‌ک له گه‌ڵ مامۆستایانی وێژه‌ی فارسی به بۆنه‌ی ئاماده بوونی کتێبی "وانه‌ی کوردی" دیوانده‌ره
( سخنی با دبیران ادبیات به بهانه‌ی آماده شدن کتاب "درس کردی" دیواندره )
به ناوی یه‌زدانی پاک،داهێنه‌ری بیر و وته و کرداری چاک
سه‌ری نامه‌م به ناوی تۆ خودایه که بێ ناوت دڵانمان بێ‌نه‌وایه
من ئه‌وڕۆ چم ده‌وێ لێت، هه‌ر زمانێ زمانێ بێ، که په‌سنی تۆ بزانێ
" زۆر له ڕۆژ ئاشکراتره؛ پێناسی گه‌لان له جیهان، دروشمی نه‌ته‌وایه‌تی، ئامیانی ڕه‌گه‌زایه‌تی زمانه و به‌س." هه‌ژار
زۆر له‌مێژ بوو که‌ڵکه‌ڵه و بیرۆکه‌ی داڕشتنی گه‌ڵاڵه‌ی کتێبێکی ڕێکوپێکی وانه‌ی کوردی بۆ قوتابیان له مێشک و زه‌ینمدا ئۆقره‌ی لێ بڕیبووم.ئه‌م مه‌راقه له دڵمدا ببووه گرێ‌کوێره‌یه‌ک.له ساڵی 1379ی هه‌تاوییه‌وه(2000ی زایینی) که بوومه مامۆستای ئه‌ده‌بییاتی فارسی، به تاسه و ئاواتی ئه‌وه‌وه بووم و هه‌رده‌م خۆزگه‌م ده‌خواست بریا منداڵانی هه‌ژاری کورد له پاڵ کتێبی ئه‌ده‌بییاتی فارسییه‌که‌یاندا لانیکه‌م نامیلکه‌یه‌کیش هه‌بوایه که بیانتوانیبایه له گه‌ڵ گۆشه‌یه‌ک له ده‌ریای بێ‌بنی زمانی کوردی و ئاسمانی پڕئه‌ستێره‌ی ئه‌ده‌بی کوردییشدا ئاشنا بایه‌ن.بۆیه هه‌ر له ساڵه‌کانی ده‌سپێکی مامۆستایه‌تیمه‌وه به ئه‌رکی سه‌رشانی خۆم ده‌زانی قوتابییه‌کانم ببه‌مه نێو باخچه‌ی پڕ له گوڵجاڕی زمانی کوردییه‌وه.
من و هه‌زارانی وه‌کوو من که فرچک گرتوو و په‌روه‌رده کراوی ڕێبازی "سروه" تاقه یادگاری هێمنی مه‌زن بووین،خۆم به قه‌رزداری هێمن ده‌زانی؛ لێبڕاوانه بڕیارم دا له کاته‌کانی پاش کۆتایی پۆلدا ئه‌م کاره به ئه‌ستۆ بگرم.بۆیه نامیلکه‌یه‌کی ساکاری وانه‌ی کوردییم به شێوه‌یه‌کی خۆڕسک که ئامێته‌یه‌ک له ڕێنووس و شێعر و ژیاننامه‌ی شاعیران بوو ئاماده کرد و به قوتابیانم ده‌گوته‌وه.دیاره چونکه ئه‌م کاره‌م له دڵه‌وه هه‌ڵقوڵا بوو به دڵی قوتابییه‌کانیشمه‌وه ده‌نووسا و چێژێکی تایبه‌تییان له کوردییه‌که وه‌رده‌گرت.
هه‌رچه‌ند له‌م ڕێگا پڕ له هه‌وراز و نشێوه‌دا تووشی هه‌ندێ تانه و قسه‌ڵۆکه‌وه له لایه‌ن بڕێ له نه‌یاران و هێمن گوته‌نی:گورگه‌مێشانی خۆماڵییه‌وه بووم و به چقڵی قسه‌کانیان ئازاریان ده‌دام و دڵیان ده‌ڕووشاندم و جارجارێک په‌ژاره دایده‌گرتم، لێ هیواده‌ر و ئومێدبه‌خش بوون.ده‌مزانی ئه‌وانه مخابن له خه‌زێنه‌ی پڕ له گه‌وهه‌ری زمانه‌که‌یان بێ‌ئاگان،بۆیه وا سووکایه‌تی پێده‌که‌ن.جا با له‌م گازنده و گله‌ییانه لێ‌گه‌ڕێین، چونکه سکاڵا زۆره.
له ڕه‌شه‌مه‌ی ساڵی 1393ی هه‌تاویدا جه دمای بیستنی چاپ بوونی کتێبی "وانه‌ی کوردی" له لایه‌ن دایره‌ی په‌روه‌رده‌ی سه‌قز و به هاوکاری گرووپی ئه‌ده‌بییاتی قۆناغی ناوه‌ندی و قوتابخانه‌ی سه‌لاحه‌ددینی ئه‌ییوبی ئه‌و شاره‌وه به شێوه‌یه‌کی فه‌رمی؛ گه‌زگه‌ز باڵام کرد و گه‌شامه‌وه و دڵ و چه‌مانم ڕوون بووه‌وه.ئۆخژنێکم به دڵدا هات،چونکه به ڕاستی ئه‌م هه‌واڵه بۆ من گه‌یشتن به بستووی به‌شێکی هه‌ره بچووک له ئاواته له مێژینه‌که‌م بوو.
له جڤاتی مامۆستایانی وانه‌ی فارسی قۆناغی ناوه‌ندیی دیوانده‌ره گه‌ڵاڵه‌ی نووسینی وه‌ها کتێبێکم هێنا ئاراوه،که پێشوازییه‌کی باشی به تایبه‌ت له لایه‌ن مامۆستایانی کۆنه‌کار و هه‌روه‌ها سه‌رۆکی گرووپه‌که‌مانه‌وه لێ کرا.جا ده‌ڵێن: "چکۆله‌ترین کرده‌وه‌ی ئینسان له سه‌د قسه‌ی زل باشتره دیسان" منیش هه‌ر له‌و ڕۆژه‌وه به تامه‌زرۆییه‌وه به‌له‌ز قۆڵم لێ هه‌ڵماڵی و بڕیارم دا هه‌موو ئه‌و وانه کوردییانه‌ی که له ماوه‌ی هه‌وڵ و ئه‌زموونی ئه‌م چه‌ند ساڵه‌م دا فێری قوتابیانم کردبوو، به هه‌ندێ ده‌سکاری و پێداچوونه‌وه، به‌ڵ به شێوه‌یه‌کی زانستییانه له دووتوێ کتێبێکی بیست وانه‌یی ڕێ‌وپێکدا گرد که‌مه‌وه.
هه‌ڵبه‌ت زۆر به پێزانینه‌وه له‌و مامۆستا دڵسۆز و هێژایانه‌ی که له پێشنیار و ئه‌زموونه‌کانی خۆیان له‌م به‌ستێنه‌دا بێ‌به‌شیان نه‌کردم.
ناواخنی ده‌قه سه‌ره‌کییه‌کانی کتێبه‌که بریتیه له هه‌ڵبه‌ست و په‌خشان و ڕێنووس و ڕازه ئه‌ده‌بییه‌کان،له گه‌ڵ چه‌ند خاڵێکی ڕێزمانیدا.بابه‌تی ده‌قه‌کانی ده‌ستپێکی هه‌ر وانه‌یه‌ک هێنانی نموونه‌یه‌کی شێعریی و ناسینێکی زۆر کورتی ئه‌و هۆزانڤان و هۆنه‌رانه‌یه که له ئاسمانی مێژووی وێژه‌ی پرشنگداری کوردیدا ده‌ورێکی به‌رچاویان هه‌بووه و بێگومان هه‌وڵ دراوه تۆره‌ڤان و وێژه‌وانانی که‌ڤن و نوێخوازی گشت ناوچه‌کانی کوردستان، نه‌خاسما ئه‌ستوونده‌کانی ئه‌ده‌بی کوردی به سه‌ر بکرێنه‌وه و ئاوڕیان لێ بدرێته‌وه، که هانده‌ر بێ بۆ ئه‌وه‌ی دوایی قوتابی بتوانێ خۆی به پوختی له سه‌ر ژیان و شێعره‌کانیان بکۆڵێته‌وه.
له ته‌نیشت ئه‌م چه‌ند بابه‌ته‌دا پرسیار و ڕاهێنان و خۆتاقی‌کردنه‌وه‌کانی ڕێنووسیی بۆ باش تێگه‌یشتنی فێرکاران له ده‌قه سه‌ره‌کییه‌کان به‌نرخ و کارێکی گونجاوه،که پێویسته مامۆستایانی ده‌لال زۆر بایه‌خ و گرنگیی به پرسیار و ڕاهێنانه‌کان بده‌ن و خێرا به سه‌ریاندا ڕانه‌بوورن و به سه‌رنجدان به‌وه‌ی که زمان و ئه‌ده‌بییات گونجاوترین که‌ره‌سه‌ی گواستنه‌وه‌ی فه‌رهه‌نگه له به‌ره‌یه‌که‌وه بۆ به‌ره‌یه‌کی دیکه، ده‌بێ قوتابیان بۆ وه‌ڵامدانه‌وه و ئه‌نجامدانی تۆژینه‌وه‌کانی نێو پرسیاره‌کان به تایبه‌ت په‌یام و ئامانجه به‌رزه مرۆڤایه‌تی و ئه‌خلاقییه‌کانی نێو ده‌قه‌کان به شێوه‌یه‌کی مه‌یدانی هان بدرێن.مامۆستاکه ده‌توانێ له به‌رسڤ دانه‌وه‌ی هه‌ندێکیاندا ئاریکاری قوتابیان بێت.
هه‌روه‌ها جه دلێ هه‌ر وانه‌یه‌کدا ئاوڕێکمان له به‌شێکی ئه‌ده‌بی زاره‌کیش داوه‌ته‌وه و به هێنانی چه‌ند په‌ندی پێشینیان و مه‌ته‌ڵی کوردی ئه‌و که‌لێنه‌مان پڕ کردۆته‌وه، و کتێبه‌که‌مان خه‌مڵاندووه، چونکه ده‌زانین ئه‌ده‌بی فۆلکلۆر سه‌رچاوه‌ی ئه‌ده‌بی نووسراوه و ئه‌ده‌بی کوردییش له‌م بواره‌دا زۆر به‌پێز و ده‌وڵه‌مه‌نده.
پێویسته بێژم شرۆڤه و شه‌رحی به‌شی ڕێنووس و ڕازه ئه‌ده‌بییه‌کان و خاڵه ڕێزمانییه‌کان به زمانی فارسییه،چونکه قوتابیان هه‌ر له قۆناغی سه‌ره‌تایی خوێندنه‌وه به فارسی خوێندوویانه و به فارسی گۆچ کراون! بۆیه پێمان وایه به هۆی زانستی و ته‌کنیکی بوونی ئه‌م دوو به‌شه‌وه شرۆڤه‌یان به زمانی فارسی له باشتر فامکردنیان له ڕێنووس و ڕازه‌کان یارمه‌تییان ده‌دات.به‌ڵام بۆ ڕاهێنان له خوێندنه‌وه‌ی پاراوی کوردیدا، شێعر و په‌خشانه‌کان یارمه‌تی ده‌رن. هه‌وڵ دراوه زمان و ڕێنووسی ده‌قه‌کانیش به پێی یاسای په‌سه‌ند کراوی ئاکادێمیای زمانی کوردی و به ڕێنووس و زمانی یه‌کگرتوو و پێوه‌ر بن.جگه له‌مانه له هه‌ر وانه‌یه‌کیشدا چیرۆکێکی مینی‌ماڵمان هێناوه که له هه‌ڵبژاردنیاندا به گشتی لایه‌نه ئه‌خلاقی و په‌روه‌رده‌ییه‌کانی ئه‌و چیرۆکانه‌مان له به‌ر چاو بووه.
تکام له سه‌یدایانی ده‌لال ئه‌وه‌یه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که ده‌بێ تا ڕاده‌یه‌ک شاره‌زای زمان و ئه‌ده‌بی کوردی بن و ئاگاداری خوێندنه‌وه و بێژه کردنی بێ‌هه‌ڵه و گرێ‌وگۆڵی ده‌قی وانه‌کان بن و جه‌ختی له سه‌ر بکه‌ن و قوتابیانیش ئاگاداری خوێندنه‌وه‌ی دروستی ده‌قه‌کان بکه‌ن،ده‌بێ به وه‌ها شێوازێکی دڵاوا و شیرین و گه‌رم‌وگوڕیشه‌وه ناواخنی وانه‌کان به قوتابیان بڵێنه‌وه که دوایی له دڵیاندا ببێته هۆی دنه‌دان و دروستبوونی هۆگری و چرۆی خۆشه‌ویستیی له بهرانبهر زمان و ئه‌ده‌ب و چاندی نه‌ته‌وه‌که‌ماندا.
جا هێڤیدارم ئه‌م په‌رتووکه که به دوور له هه‌ر جۆره ده‌مارگرژی و ناوچه‌گه‌رایی ئاماده کراوه و به‌رهه‌می هوونێ دڵ و چقاس هه‌وڵ و ته‌قه‌لای بێ‌وچانمانه، ببێته ڕۆچنه‌یه‌ک بۆ داهاتوو و ئاشنا بوونی خۆرت و زاڕۆیانی کورد له گه‌ڵ به‌شێک له خه‌رمانی به‌رینی زمان و ئه‌ده‌به‌که‌یان،ئه‌مه وه‌کوو کورد گوته‌نی: "دیاری شوان ئاڵه‌کۆکه" ئێمه‌ش به قه‌ده‌ر توانای خۆمان له بێستانی زمان و وێژه‌ی کوردییمان ڕنیوه و به شێوه‌ی چه‌ند وانه‌یه‌ک خستوومانه‌ته نێو دووتوێ ئه‌م کتێبه‌وه.داڕشتنی گه‌ڵاڵه‌ی وێنه‌کانی ڕووبه‌رگ و پشت‌به‌رگی کتێبه‌که‌ش بیرۆکه و کاری خۆمه.
بێگومان مه‌زانووم ئه‌م کاره بێ‌که‌م‌وکووڕی نییه،هیوادارم سه‌یدایان و کوردیزانانی شاره‌زا نه‌ک به تێخی بوغز، به‌ڵکوو به خامه‌ی ڕه‌نگین و خشڵی سه‌رنج و پێشنیاره‌کانی خۆیان بیڕازێتنه‌وه و هه‌ڵه‌کانمان بۆ باشتر کردنی له داهاتوودا بۆ راست که‌نه‌وه و که‌لێنه‌کانمان بۆ پڕ که‌نه‌وه.جا با پێکه‌وه بڵێین:
دڵێکمان پێ بده ده‌ریای ئه‌وین بێ به‌رین بێ،بێ‌به‌رین بێ، ئاگرین بێ
دڵێ بێ، خوێن نه‌بێ،دڵ بێ له سینه دڵێ بێ‌ژه‌نگ و گه‌رد و بوغز و کینه
بنێره خوایه هه‌توانی برینمان که ژانی دڵ بڕی، خۆشیی له ژینمان
براتان له‌تیف سوڵتانی
letifkurd@gmail.com
جۆزه‌ردانی2715ی کوردی
(1394ی هه‌تاوی)(2015ی زایینی)
پند پیران
http://ketabnak.com/redirect.php?dlid=67500
پند پیران
نویسنده: جلال متینی
کتاب پند پیران که در حدود قرن پنجم نوشته شده است کلاً حاوی حکایت‌های پندآموز مشایخ یا پیران تصوف و عرفان است.
۲۷ مگابایت
۲۷ مگابایت
دانلود کتاب گنجینه حکمت در آثار نظامی
گنجینه حکمت در آثار نظامی ۱۲ مگا بایت
نویسنده: منصور ثروت
به توضیح مولف یکی از علل بررسی آثار شاعر در زمینه حکمت پاسخ به این پرسش بوده که چرا به نظامی ، حکیم گفته می شود؟
روش کار در تدوین کتاب «گنجینه حکمت در آثار نظامی» بنا به توضیح مولف چنین بوده است:
در وهله نخست سعی شده است مفهوم حکمت و اخلاق- که اجتماع در بطن آن قرار می گیرد- نزد حکمای ایرانی و یونانی از ایام قدیم تا عهد نظامی و پیگیری آن تا قرن هفتم که به خواجه نصیر طوسی ختم می شود، بدست آید.
در این بخش از تحقیق، توجه بیشتر بر آراء ارسطو و افلاطون از حکمای یونان، و فارابی، امام محمدغزالی و خواجه نصیرطوسی معطوف گشته است.
پس از حضور ذهن نسبت بدانچه که از مفهوم حکمت به ذهن اهل حکمت در قرن ششم به میراث رسیده است، پنج گنج نظامی بیت به بیت مورد مطالعه قرار گرفته ونکات اخلاقی، حکمی و اجتماعی آن بر روی برگه ها یادداشت گردید. برای آنکه اطلاعات بدست آمده بر طبق اصولی منظم تدوین شود، به روش کار قدمای حکیم بذل توجه شد.
در این مرحله بیشترین اقتباس از طبقه بندی خواجه نصیر در اخلاق ناصری- که در مقام قیاس با کتابهای مشابه دقیقترین- ملاحظه شد- بعمل آمد.
روش کار در تدوین کتاب «گنجینه حکمت در آثار نظامی» بنا به توضیح مولف چنین بوده است:
در وهله نخست سعی شده است مفهوم حکمت و اخلاق- که اجتماع در بطن آن قرار می گیرد- نزد حکمای ایرانی و یونانی از ایام قدیم تا عهد نظامی و پیگیری آن تا قرن هفتم که به خواجه نصیر طوسی ختم می شود، بدست آید.
در این بخش از تحقیق، توجه بیشتر بر آراء ارسطو و افلاطون از حکمای یونان، و فارابی، امام محمدغزالی و خواجه نصیرطوسی معطوف گشته است.
پس از حضور ذهن نسبت بدانچه که از مفهوم حکمت به ذهن اهل حکمت در قرن ششم به میراث رسیده است، پنج گنج نظامی بیت به بیت مورد مطالعه قرار گرفته ونکات اخلاقی، حکمی و اجتماعی آن بر روی برگه ها یادداشت گردید. برای آنکه اطلاعات بدست آمده بر طبق اصولی منظم تدوین شود، به روش کار قدمای حکیم بذل توجه شد.
در این مرحله بیشترین اقتباس از طبقه بندی خواجه نصیر در اخلاق ناصری- که در مقام قیاس با کتابهای مشابه دقیقترین- ملاحظه شد- بعمل آمد.
ڕاسته‌ن مه‌واچان فارسی شه‌ککه‌ره‌ن...
ڕاسته‌ن مه‌واچان فارسی شه‌ککه‌ره‌ن
کوردی جه فارسی به‌ڵ شیرینته‌ره‌ن
په‌ی چێش نه ده‌وران ئه‌ی دنیای به‌دکێش
مه‌حزووزه‌ن هه‌رکه‌س به زوبانێ وێش (خانای قوبادی)
کتێب و ده‌فته‌ر و ته‌ئریخ وکاغه‌ز
به کوردی گه‌ر بنووسرایه زوبانی
مه‌لا و شێخ و ئه‌میر و پادشامان
هه‌تا مه‌حشه‌ر ده‌ما ناو و نیشانی( حاجی قادر)
کورمانج نە پڕ دبێ کەمالن
ئەمما یەتیم و بێ مەجالن
فێلجوملە نە جاهێل و نەزانن
بەلکی سەفیل و بێ‌خودانن(خانی)
فارس و کورد و عه‌ره‌ب هه‌ر سێم به ده‌فته‌ر گرتووه
«نالی» ئه‌مڕۆ حاکمی سێ موڵکه دیوانی هه‌یه
ته‌بعی شه‌ککه‌رباری من،کوردی ئه‌گه‌ر ئینشا ده‌کا
ئیمتحانی خۆیه مه‌قسوودی،له عه‌مدا وا ده‌کا( نالی)
چه‌ند حه‌کایه‌ت له بایهزید به‌ستامی
چه‌ند حه‌کایه‌ت له بایهزید به‌ستامی
(چند حکایت از بایزید بسطامی)
له سوڵتانولعارفین بایه‌زیدی به‌ستامی ده‌گێڕنه‌وه، دایکی بایهزید شه‌وێکی ساردی زستانی به‌وی وت:ئاوم بۆ بێنه.بایهزید بۆ هێنانی ئاو وه ده‌رکه‌وت،کاتێک گه‌ڕایه‌وه دایکی خه‌وی لێکه‌وتبوو.گۆزه به ده‌ست هه‌ر وا وه‌ستا تا دایکی له خه‌و هه‌ستا.وتی ئه‌ی بایهزید کوا ئاو؟ بایهزید وتی: ئه‌وه‌تا ئاو.دایکی گۆزه‌ی له ده‌ست بایهزید وه‌رگرت له کاتێکدا له سه‌رما گۆزه‌که به ئه‌نگوستی بایه‌زیده‌وه لکا بوو و توێژێک له پێستی ئه‌نگوستی به ده‌سکی گۆزه‌وه مابوو.
دایکی کاتێک وه‌های بینی له‌م کاره‌ی پرسی.بایهزید بۆی گێڕاوه و وتی: ئه‌وه پێستی ئه‌نگوستی منه.له دڵمدا وتم:ئه‌گه‌ر گۆزه دابنێم و بڕۆم بخه‌وم له‌وانه‌یه تۆ ئاوت بوێ و نه‌یبینی، و تۆ به منت نه‌وت که ئاو له سه‌ر عه‌رز دابنێم،ئه‌وم به ده‌سته‌وه گرت هه‌تا فه‌رمانی تۆم به‌جێ گه‌یاندبێ و ڕه‌زایه‌تی تۆم پێکهێنابێ.دایکی وتی: خودا له تۆ ڕازی بێ.
.........................................
دیسانه‌وه له بایهزید ده‌گێڕنه‌وه کاتێک له مه‌ککه‌وه ده‌هاته‌وه بۆ به‌ستام،گه‌یشته هه‌مه‌دان.تۆوی برژاوی کڕیبوو.هه‌ندێکی له بوخچه‌یه‌ک نا و خستیه نێو گیرفانی که‌واکه‌ی و هێنایه‌وه به‌ستام.که کردییه‌وه چه‌ند مێرووله‌یه‌کی تێدا بینی.وتی:من ئه‌وانه‌م له شوێنی خۆیان ئاواره کردووه.هه‌ستا و ئه‌وانی برده‌وه هه‌مه‌دان و له‌و شوێنه‌ی که کونه‌که‌یان بوو داینان.
........................................
دیسانه‌وه ده‌گێڕنه‌وه ڕۆژێک له گه‌ڵ یارانی خۆی ده‌ڕۆیشت،سه‌گێک به کۆڵانێکی ته‌نگ دا ده‌هات،شێخ له کۆڵانه‌که گه‌ڕا دواوه و ڕێگه‌ی بۆ سه‌گه‌که چۆڵ کرد،مریدێک وتی: حه‌ق ته‌عالا ئینسانی موککه‌ڕه‌م کردووه و شێخیش به‌و هه‌موو گه‌وره‌یی و پله و پایه و مریده‌وه سه‌گێکی وه پێش وان دان، ئه‌مه یانێ چی؟بایهزید وتی: له‌و کاته‌دا سه‌گ به زمانی حاڵ وتی: له کۆنی کۆندا له من چ ته‌قسیر و له تۆ چ تۆفیرێک ڕووی دا که که‌وڵی سه‌گیان له به‌ر من کرد و خه‌ڵاتی سوڵتانولعارفینیان به تۆ به‌خشی؟ له نه‌کاو ئه‌و بیره هاته نێو زه‌ینمه‌وه و ڕێگه‌که‌م بۆ چۆڵ کرد.
ئامۆژگاریی مامۆستا هه‌ژار بۆ شێرکۆی کوڕی
ئامۆژگاریی مامۆستا هه‌ژار بۆ شێرکۆی کوڕی
شێرکۆ کوڕی خۆشه‌ویست و ژیرم زاخاوی مه‌ژیم و هۆش و بیرم
پنج و ڕه‌گه‌زی دڵ و گیانم خونچه‌ی شه‌به‌‌قی باخی ژیانم
هێشتا به ته‌مه‌ن مناڵ و کاڵی وه‌ک ده‌ربه‌ده‌رییم دوازده ساڵی
هه‌رچه‌نده کوڕی منی هه‌ژاری دوا ڕۆژی هه‌ژاره نادیاری
لێم ڕوون نییه پاشی چت به‌سه‌ر دێ هیوام گه‌لێ پێته ببیه مه‌ردێ
مه‌ردێکی به‌کار و چابوک و زیت بیرێ بکه‌ی و بزانی تۆ چیت
ده‌ردی گه‌له‌که‌ت بزانی چۆنه بۆت ده‌رده‌که‌وێ برینی کۆنه...
کورد هه‌ر له خه‌وی نه‌زانی دایه هه‌ر پێکه‌وه‌یان گڕ و هه‌رایه
بێگانه‌په‌ره‌سته خۆ نه‌ویسته بۆ هاوڕه‌گه‌زی که‌ڕ و نه‌بیسته...
کێ هۆنه‌ری کورده یان هونه‌روه‌ر که‌م بایی‌تره له توور و گێزه‌ر
وا بیر مه‌که‌وه ئه‌مه‌م درۆیه بۆ ڕاستی نموونه بابی تۆیه
کاتم ئه‌وه گه‌ییه سی و نۆ ساڵ هه‌ر ساڵه له پار پتر ژیان تاڵ
دڵخۆشی له ڕووپه‌ری ژیانم هه‌ر هێنده‌یه ناوه‌که‌ی ده‌زانم
ئاواره له نیشتمانی خۆمم ئاواته‌خواز به ژینی دۆمم
واڵاده‌س و دڵ پڕ و په‌ژارم سه‌رباری هه‌ژاریی، ده‌رده‌دارم
هه‌ر مانگه له دێیه‌ک و له جێیه‌ک هه‌ر ڕۆژه میوانی خانه‌خوێیه‌ک
ده‌رکێ نییه دادی بۆ بنێرم هه‌ردێ نییه خۆمی لێ وه‌شێرم...
هه‌رچه‌نده که نیمه هیچ ده‌رووی ڕوون هه‌ر دژ ده‌گه‌ڕێ گه‌ڕانی گه‌ردوون
ده‌ستم له هومێدێ به‌ر نه‌داوه چاوم له پسانی به‌ند و داوه
پێم وایه دوا به ڕۆژی ڕه‌ش دێ زۆر ناچێ که باو و ڕۆژی مه‌ش دێ
جا با پتریش به ده‌رد و کوڵ بم با ڕووت و کڵۆڵ و داخ له دڵ بم...
با من به هه‌ژاریی بچمه ژێر گڵ کورد ڕۆژێ ده‌بن به گوڵ له‌سه‌ر چڵ
هه‌ر هێنده تکام له تۆیه ڕۆڵه‌م مه‌ڕوانه که ئه‌م شڕ و شڕۆڵه‌م
زۆرتر له منیش کز و هه‌ژار بی بێ یار و نزار و لێو به‌بار بی
ده‌ربه‌س مه‌به ، بۆ گه‌لت بکۆشه ژه‌هراوی له‌سه‌ر بنۆشه ،خۆشه
باوکی تۆ چلۆن بوو شوێنی بگره
حیزانه مه‌ژی ، به مه‌ردی بمره
سێ‌شه‌ممه 29ی گوڵانی 1394ی هه‌تاوی- قوتابیانی پۆلی حه‌وت و هه‌شتی گوڵانه
سێ‌شه‌ممه29ی گوڵانی 1394ی هه‌تاوی- قوتابیانی پۆلی حه‌وت و هه‌شتی گوڵانه
اردیبهشت 1394 - دانش‌آموزان کلاس هفت و هشت گلانه
دانلۆدی دوو کتێب
http://www.rojhalat.de/laperekan/Edebiat/4Xshtinakan.pdf( چوارینه‌کانی خه‌ییام وه‌رگێڕانی هه‌ژار)
http://www.rojhalat.de/laperekan/Edebiat/MemoZin.pdf (مه‌م و زین وه‌رگێڕانی هه‌ژار)